Wykorzystanie jaj idzie w parze z wielokomórkowością i bardziej złożonymi strategiami reprodukcyjnymi. Dzięki podziałowi pracy po raz pierwszy pojawiają się wyspecjalizowane komórki. Oprócz komórek somatycznych, inne są wykorzystywane wyłącznie do rozmnażania. Te komórki płciowe mają pojedynczy zestaw chromosomów (haploidalny) w porównaniu do normalnych komórek somatycznych. Mówimy o jajach, gdy w przypadku rozmnażania płciowego żeńska komórka generatywna wyraźnie różni się od formy męskiej. Większość ryb jest wolnymi tarlakami, tj. uwalnia dużą liczbę jaj do wody. Są one zapładniane przez spermę samca, która również jest swobodnie uwalniana. Stosunkowo niewiele ryb praktykuje opiekę nad wylęgiem lub, na przykład, przytwierdza ikrę do struktur.

Jaja płazów są zwykle pokryte warstwą żelu, który pęcznieje w wodzie. W płytkich wodach przyczynia się to znacznie do wzrostu temperatury, działając jak płonąca szklanka.

Organizmy musiały pokonać wiele trudności przed przeniesieniem się na ląd. Niektóre z nich miały również wpływ na jajo, ponieważ z jednej strony istniało zagrożenie wysuszeniem na lądzie, a z drugiej uduszeniem, jeśli ochrona przed wysuszeniem była zbyt duża. Rozwiązanie znaleziono około 320 milionów lat temu, tworząc trzecią skorupkę wewnątrz jaja, owodnię. Zapewnia to, że tak powiem, chroniony staw poza wodą. Zarodek rozwija się w worku owodniowym wypełnionym płynem owodniowym. Do dziś korzystają z tego jaszczurki łuskowate, żółwie, krokodyle, ptaki i ssaki. Jak pokazuje Max i mini wystawa na półpiętrze, istnieją ogromne różnice w wielkości między pokrewnymi gatunkami w żywej przyrodzie. Ma to również wpływ na jaja. Najmniejsze znane ptasie jajo pochodzi od kolibrów (Trochilidae) i ma zaledwie 11 milimetrów długości. Przy wadze 0,4 grama stanowi około 17 procent całkowitej masy ciała. Obecnie największe jest jajo strusia (Struthio camelus) o długości 15 centymetrów i wadze do 1,8 kilograma. Odpowiada to około 30 jajom kurzym. W stosunku do wielkości ciała, jajo to jest jednak niewielkie, stanowiąc niecałe dwa procent całkowitej masy ciała.

Wiosna, czas przebudzenia natury, od niepamiętnych czasów była witana przez wiele ludów na naszych szerokościach geograficznych festiwalami i różnymi zwyczajami. Te wiosenne festiwale były kiedyś poświęcone przedchrześcijańskiej bogini wiosny "Ostarun". To właśnie od niej wywodzi się słowo "Wielkanoc". Liczne europejskie zwyczaje wielkanocne wywodzą się z przedchrześcijańskich festiwali wiosennych. Od XVII wieku obejmują one powszechną obecnie praktykę poszukiwania i rozdawania kolorowych pisanek lub jajek zdobionych różnymi wyszukanymi technikami.

Barwienie i malowanie jajek to bardzo stary zwyczaj. Znamy go z Niemiec od co najmniej IV w. W Europie Wschodniej preferowano jajka w kolorze złota, podczas gdy w Europie Środkowej i Zachodniej barwiono je na czerwono i nazywano "pisankami" od co najmniej początku XVII wieku. Następnie opracowano inne techniki barwienia i dekoracji, takie jak technika trawienia i drapania, woskowanie (nakładanie kolorowego wosku) i technika batiku woskowego, szycie i haftowanie jaj. Wśród wielu malowanych jajek z Europy Wschodniej i Południowo-Wschodniej, te od Hucułów (lud zamieszkujący kilka krajów Europy Południowo-Wschodniej oprócz Polski) są szczególnie uderzające, z tradycyjnymi wzorami, które zmieniają się raz po raz. Drewniane jajka z Bułgarii są zdobione karbowanymi wzorami, znakami firmowymi i naklejkami o treści religijnej. Często misternie zaprojektowane drewniane jajka z Rosji są malowane motywami z religii i świata bajek, przyrody i folkloru. W wielu pozaeuropejskich, niechrześcijańskich kulturach jajko było i jest uważane za źródło wszelkiego życia.